Η ορθογραφική δεξιότητα έχει αναπτυξιακή μορφή και αναπτύσσεται σε στάδια. Η έρευνα έχει δείξει πως τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, κάνουν λάθη στην ορθογραφία που δεν διαφέρουν δραματικά, από αυτά των συνηθισμένων παιδιών. Στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη της ορθογραφίας τους ακολουθεί την ίδια αναπτυξιακή πορεία όπως αυτή των συνηθισμένων, εκτός του ότι γίνεται σε διαφορετικού χρόνους δηλαδή έχει διαφορετικό ρυθμό. Με άλλα λόγια, τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, χρησιμοποιούν στρατηγικές ανάλογες με αυτές μικρότερων από αυτά παιδιών. Για παράδειγμα, τα παιδιά αυτά μένουν στο στάδιο της μεταβατικής ορθογραφίας, ακόμα και στις πρώτες τάξεις του γυμνασίου, ενώ οι συνομήλικοι τους, το έχουν εγκαταλείψει πριν από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού. Παρ όλα αυτά, τα λάθη που κάνουν, είναι ανάλογα με αυτά των συνηθισμένων παιδιών, που βρίσκονται στο ίδιο στάδιο ορθογραφικής ανάπτυξης.

Αυτό βέβαια, δεν σημαίνει πως αρκεί στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες να δοθεί απλώς περισσότερος χρόνος. Χρειάζεται να υπάρξει διαφορετική αντίληψη στη διδακτική διαδικασία, αφού πρώτα αποκλειστούν αίτια όπως η κακή διδασκαλία, το περιβάλλον, η φωνολογική ενημερότητα, η προσοχή κλπ.

Που οφείλονται τα ορθογραφικά λάθη των παιδιών;

Τα ορθογραφικά λάθη που κάνουν τα παιδιά, μπορεί να προέρχονται από προβλήματα στην οπτική μνήμη, στην ακουστική μνήμη, στην ακουστική και οπτική διάκριση και τις κινητικές δεξιότητες. Έτσι τα λάθη αυτά μπορεί να είναι :

  • Παράλειψη γραμμάτων ή συλλαβών.
  • Αντικατάσταση γραμμάτων ή συλλαβών.
  • Πρόσθεση γραμμάτων ή συλλαβών.
  • Λάθη στη χρήση του κεφαλαίου γράμματος.
  • Λάθη τονισμού ή παντελής έλλειψη τόνων.
  • Λάθη στην απόσταση μεταξύ λέξεων στην πρόταση.
  • Κακή γραφή των γραμμάτων.
  • Συντακτικά λάθη.
  • Λάθη σε βασικούς κανόνες ορθογραφίας.
  • Λάθη ιστορικής ορθογραφίας.
  • Έλλειψη γενίκευσης των κανόνων ορθογραφίας σε όλες τις λέξεις ομοιοκατάληκτες ή παράγωγες.
  • Υπάρχουν όμως και λάθη λεξιλογίου όπως και άλλα που οφείλονται σε φτωχή δεξιότητα αυτοδιόρθωσης.

Πώς θα μάθει εύκολα και γρήγορα ορθογραφία το παιδί;

Βεβαιωνόμαστε ότι οι λέξεις που επιδιώκουμε να ορθογραφήσει το παιδί είναι έννοιες σαφείς στο μυαλό του και συζητάμε τη σημασία τους. Δίνουμε έμφαση σε λέξεις που θα είναι χρήσιμες στο παιδί. Προκειμένου να αποφευχθεί η αποτυχία επιλέγουμε έναν αριθμό λέξεων με βάση τις δυνατότητες του κάθε παιδιού. Ακόμη, σημαντικό είναι να δοθεί στο παιδί και ένα ακουστικό ερέθισμα και για αυτό το λόγο ζητάμε από το παιδί να διαβάσει τη λέξη δείχνοντας με το δάχτυλο τη κάθε φωνή που διαβάζει. Επίσης, απαραίτητο είναι το παιδί να είναι σε θέση να διακρίνει τα μέρη του λόγου (π.χ. ρήμα, επίθετο, ουσιαστικό κ.α.). Αφού λάβουμε υπόψη μας αυτές τις βασικές αρχές αναλύονται παρακάτω κάποια απλά βήματα αντιμετώπισης των ορθογραφικών λαθών:

Μαθαίνω το θέμα των λέξεων

  • Παίρνω διάφορα περιοδικά, εφημερίδες ή βιβλία (που ανταποκρίνονται στην ηλικία του παιδιού) και βρίσκω εικόνες με τις λέξεις που θέλω να διδάξω στο παιδί. Κόβω τις εικόνες, γράφω τις λέξεις σε διάφορα καρτελάκια και τις τοποθετώ κάτω από τις εικόνες.
  • Ζητάω από το παιδί να διαβάσει τις λέξεις και να χρωματίσει με όποιο χρώμα επιθυμεί το θέμα (αφού του έχω εξηγήσει ποιο είναι το θέμα της λέξης) των λέξεων.
  • Ανακατεύω τις λέξεις, του ζητώ να τις τοποθετήσει κάτω από τις αντίστοιχες εικόνες και να τις περιγράψει.
  • Υπαγορεύω τις λέξεις (με νοιάζει μόνο η ορθογραφία του θέματος των λέξεων).
  • Ζητάω από το παιδί, στο γράμμα του θέματος της λέξης που είναι λάθος γραμμένο, να ζωγραφίσει αυτό που λέει η λέξη, π.χ.) στη λέξη ‘μήλο’, στο –ή-να ζωγραφίσει ένα μήλο.
  • Αν τα λάθη επιμένουν στις ίδιες λέξεις, τότε ζητάω από το παιδί να τις πλάσει με πλαστελίνη ή να σχηματίσει με αφρό το γράμμα που κάνει λάθος να το πλάσει με διαφορετικό χρώμα.

    • Μαθαίνω τις καταλήξεις των λέξεων

    • Ομαδοποιώ τις καταλήξεις των λέξεων, π.χ.: Ουσιαστικά σε –εις και ρήματα σε –εις (π.χ. αρσενικά – οι γονείς, θηλυκά – οι ερωτήσεις και ρήματα – εσύ παίζεις). Παίρνω μια ομάδα (π.χ. ουσιαστικά και ρήματα σε –εις) και πάνω σε χαρτόνι ή στον υπολογιστή γράφω όσες περισσότερες λέξεις μπορώ.
    • Ζητάω από το παιδί να διαβάσει τις λέξεις και να τις αντιγράψει σε χαρτί ή στον υπολογιστή, ξεχωρίζοντας την κατάληξη με διαφορετικό χρώμα (π.χ. ουσιαστικά με κόκκινο χρώμα, ρήματα με πράσινο χρώμα)
    • Γράφω προτάσεις, αφήνοντας κενή την κατάληξη των λέξεων και ζητάω από το παιδί με κόκκινο χρώμα να συμπληρώσει την κατάληξη –εις με το ανάλογο χρώμα.
    • Γράφω λάθος ορθογραφικά τις εν λόγω λέξεις και ζητάω από το παιδί να τις διορθώσει.
    • Ζητάω από το παιδί να πλάσει με πλαστελίνη κάποιες από τις λέξεις της ομάδας, πλάθοντας, πάντα την κατάληξη των ουσιαστικών με κόκκινη πλαστελίνη και την κατάληξη των ρημάτων με πράσινη πλαστελίνη.
    • Συνεχίζω με τον ίδιο ρυθμό και στις άλλες ομάδες των καταλήξεων. Προχωράω, όμως, μόνο όταν έχω σιγουρευτεί πως το παιδί έχει εμπεδώσει τις συγκεκριμένες καταλήξεις και γνωρίζει τους γραμματικούς κανόνες.

    Αξίζει να σημειωθεί ότι μπορούμε και στα σχολικά κείμενα να κάνουμε ομαδοποίηση λέξεων π.χ. ζητάμε από το παιδί να βρει όλα τα ρήματα σε ίζω ή όλα τα αρσενικά ουσιαστικά και τα γράψουν. Αυτή είναι μία καλή εξάσκηση στους κανόνες.

    Σχέσεις συνωνυμίας, αντωνυμίας, παρωνυμίας, μετωνυμίας

    • Ομαδοποιούμε τις λέξεις σε «παρέες» λέξεων με ίδια ή παρόμοια σημασία κοκ. Χρησιμοποιούμε μικρές ιστοριούλες ή βασικές παρατηρήσεις για να θυμούνται τις λέξεις (πχ. Ο «παππούς» θέλει δυο «π» γιατί είναι αρκετών ετών, το «παιδί», το «παίζω» και το «παιχνίδι» θέλουν όλα «αι» γιατί μοιάζουν σαν λέξεις κλπ).

    Απλοποίηση γραμματικών κανόνων – οπτικοποίηση

    • Σημαντική είναι η οπτική παράσταση των γραμματικών κανόνων, οι οποίοι έχουν απλοποιηθεί π.χ. όταν μπροστά από τη λέξη ταιριάζει το άρθρο το γράφεται με -ο (το νερό) και σημαντικό είναι να σχετίζουμε ένα κανόνα ορθογραφίας με εικόνες και χρώματα.

    Εκμάθηση της ορθογραφίας του σχολείου

    • Διαβάζω δυνατά την ορθογραφία που έχει το παιδί. Αργότερα, το ίδιο κάνει και το παιδί.
    • Υπαγορεύω το κείμενο με το ρυθμό που μπορεί να ακολουθήσει το παιδί.
    • Δεν διορθώνω ούτε σχολιάζω τίποτα.
    • Όταν ολοκληρώσει την ορθογραφία ζητάω να ελέγξει προσεκτικά κάθε λέξη από την αρχή. Εάν δυσκολεύεται το κατευθύνω εγώ π.χ. έλεγξε τα ρήματα. Εάν δυσκολευτεί και πάλι υπογραμμίζω εγώ τα λάθη.
    • Απομονώνω μια ομάδα ορθογραφικών λαθών και δουλεύουμε περαιτέρω προκειμένου να εμπεδωθεί ο κανόνας (π.χ. τα ρήματα γράφονται με -ω).
    • Ζητάω από το παιδί να αιτιολογήσει και τις λέξεις που έχει γράψει ορθογραφημένα ώστε να επιτευχθεί η πλήρης εμπέδωση των κανόνων.
    • Για παιδιά μικρότερης ηλικία θα μπορούσαμε να φτιάξουμε μαζί μια μικρή ιστορία, χρησιμοποιώντας τις λέξεις που έκανε λάθος και κάτω από την ιστορία κάνει την αντίστοιχη ζωγραφιά.
    • Το πρωί, πριν φύγει το παιδί για το σχολείο, του υπαγορεύω πάλι την ορθογραφία.

    Ποια είναι η συμβολή των γονέων στη εκμάθηση της σωστής ορθογραφίας των λέξεων;

    Οι γονείς παίζουν σημαντικό ρόλο στην παροχή κινήτρων στο παιδί ώστε γράψει ορθά. Είναι απαραίτητο να αποδεχθεί το παιδί την ανάγκη να γράψει σωστά, να ολοκληρώσει την προσπάθειά του αλλά και να μοιραστεί τη γνώση του με τους άλλους.

    Ακόμη, οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν την αυθόρμητη ορθογραφία. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες στην ορθογραφία, έχουν αποτύχει και αποφεύγουν συστηματικά να γράφουν, έτσι ώστε να μη γίνεται φανερή η δυσκολία τους. Για αυτό τον λόγο τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να γράφουν όσο πιο σωστά γίνεται, έτσι ώστε να μπορεί να υπάρχει διόρθωση και μάθηση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν το παιδί αντιληφθεί πως το περιβάλλον επιτρέπει την αποτυχία, όταν όμως αυτή οδηγεί σε διόρθωση και μάθηση.

    Σημαντική είναι και η ανατροφοδότηση. Τα παιδιά χρειάζονται ενθάρρυνση επειδή έχουν ήδη χρεωθεί με μια αποτυχία στην ορθογραφία. Έτσι πρέπει σε κάθε τους γραπτή δράση, να υπάρχει ανατροφοδότηση, η οποία θα πρέπει να είναι θετική και να οδηγεί σε μια θετική αντίληψη της ορθογραφίας από το παιδί.

    Ο έλεγχος της ορθογραφίας δεν πρέπει να γίνεται με αυστηρό τρόπο ή με κάποιου είδους τιμωρία. Δεν πρέπει να δημιουργούμε άγχος ή συμπτώματα κατωτερότητας στα παιδιά αλλά αντίθετα πρέπει να επιβραβεύουμε την προσπάθειά τους και να ενισχύουμε την αυτοπεποίθησή τους. Για αυτό το λόγο θα μπορούσαμε μέσα από ένα παιχνίδι ρόλων να αναλάβουν τον ρόλο του δασκάλου και να διορθώσουν μόνα τους τα λάθη.

    Σημαντικό είναι να μην ξεχνάμε ποτέ πως για να επιτευχθεί η ορθογραφημένη γραφή των παιδιών απαραίτητη είναι η συστηματική και επαναλαμβανόμενη κατάρτιση των γραμματικών κανόνων.